نهج البلاغه شاخصه بخشی ازوجودحکمت بارمولا(ع)

نهج‌البلاغه کتابیست که جمله‌ جمله اش جوشيده ازچشمه‌سارفکرت وانديشه خداجویانه علي(ع)وشجره طيبه ‌ایست که درعمق وجودپاک آنحضرت ريشه دوانده وبسان رودی پرخروشیست که بدرياى ژرف ومواج ارواح عالمیان وحق پرستان وعدالت طلبان پيوندخورده است..محتواى سخنان اين منشور جاويد وراى همه مرزهاو نسلهاودریک کلام"فوق کلام مخلوق ودون کلام خالق"است.ولذانه فقط-نهج البلاغه- که-نهج السعاده-نهج الفلاح-نهج‌الحياه  - نهج الجهاد-نهج السياسه-نهج الحکومه-ونهج التربيه‌نيزهست.

"نهج البلاغه"آئينه‌ایست شفاف درنمایاندن رخسار زیبای خالقش یعنی امیرمومنان.اگرچه که درشناخت آن وجود اکمل کافی نیست.خوبست بدانیدکه اين مجموعه عمیق وانیق شامل همه سخنان آنحضرت ‌نيست بلکه بنابر نقل مسعودى آن مورخ بزرگ شیعی درجلد دوم"مروج الذهب" فقط عدادخطبه های منقوله ازآنحضرت درمنابع از چهارصد و هشتادهم میگذرددر صورتیکه تمام خطبه‌هاى گردآوری شده درنهج‌البلاغه توسط سيدرضى که مردى اديب،وسخن شناس بودولاجرم درانتخاب این سخنان بیشتر به جنبه‌هاى فصاحتى وبلاغتى اش توجه داشته و عنوانش راهم “نهج‌البلاغه”نهادتنهادويست وسى ونه خطبه است.وبعنوان نمونه بخش دیگری ازجملات حکمی و روایات آنحضرت رادرکتب روائی معتبری چون"غررالحکم" و"بحارالانوار"و"وسائل الشیعه" و....می توان یافت.

رسالت و پیام نهج البلاغه

رسالت نوعي احساس تعهدومسئوليت در برابريك آرمان وبرسه امرمقوم است:
1-هدف و آرمان بعنوان غايت2-موضوع ومحتواي پيام ورسالت بعنوان راه وصول به هدف وحامل رسالت    3-وبالاخره تعهددربرابرآرمان.....

رسالت"نهج البلاغه"درواقع تبيين رسالت انسانيت درچهره تاريخ بشريت است،زيراازدغدغه‌ها،آرمانهاواحساس مسئوليتهای انسان كامل یعنی مولاعلي(ع)سرچشمه گرفته وازرسالت قرآن كريم وطریق پيغمبراعظم(ص)جدا نيست.بنابراین ازمهمترين ويژگي‎برترنهج البلاغه،رسالت جاويدان آنست،چراكه مفاهيم ارزشمندعلوي متناسب با نيازهاونيازمنديهاي انسان درهمة عصرهاشكل گرفته واززلال حقيقت جوشيده وباوحي الهي وتفسيرهاي نوراني علوم نبوي وفطرت سالم انسان‎هاهماهنگ ودرارتباط است.ونیزوچراغ راه رهروان حقيقت است و ازطرفی معاني ژرف ومفاهيم والايی كه بافطرت انسانهاگره خورده وازسرچشمة وحي مايه گرفته به اين كتاب بي‎نظيرجاودانگي بخشيده است؛مخاطب وحامل پيام نهج البلاغه انسانهاوجامعه انسانی بخصوص مسلمانان اند.براین اساس هدفش نیز روشن است.

آنچه ما در اين مقال بدنبالش هستيم نشان دادن راه وصول به هدف و ملتزما دريافت پيام نهج‌البلاغه است.قبلا بايداعتراف كردکه پيام"نهج‌البلاغه"رانمي‌توان درزمينه خاصي محدود كرد،چه آنکه نهج‌البلاغه بسان قرآن كريم اقيانوس بي ‌كرانيست كه در تمام زمينه‌هاي مرتبط با مسايل انساني سخن می راندودرهرعصري پيام توحيدي متناسب باآن عصرراداراست.بخصوص آنكه ازمنبع عصمت نشأت گرفته وازاعتبار و جایگاه ممتازی برخوردار است.

درپایان این مختصرمیتوان رسالت وپیام نهج‌البلاغه رابراساس ارتباطات انسان تقسیم بندی كرد.که شامل چهار بخش میباشد:1-ارتباط با خویشتن،2- ارتباط با خداوند، 3-ارتباط با جهان هستی.4-ارتباط با انسان‌های دیگر

جامعیت علمی نهج البلاغه

سخن گفتن ازنهج‌البلاغه وبرتری آن،پس ازقرآن وسخنان پیامبر(صلّی الله علیه و آله)بر سایر گفته‌ها واندیشه‌ها،موضوعی است كه هیچ اهل علم وادب واندیشه ای خود را نیازمند به بحث پیرامون آن نمی‌بیند.كلمات امیرالمؤمنین ـعلیه السّلام ـازآغاز با دوامتیاز همراه بوده وهمواره بااین دوامتیازشناخته می‌شده است:یكی فصاحت وبلاغت، ودیگری چند جانبه بودن وبه اصطلاح امروز چندبعدی بودن آن است.هر یك از این دوامتیاز بتنهایی كافیست كه به كلمات علی-علیه السّلام ـارزش فراوان بدهددرعین حال که كمال فصاحت وبلاغت رادرهمه آنها حفظ كرده وبه برترین جایگاه بلاغت دست یافته است. لذادر باره‌اش گفته‌اندکه: «فوق كلام مخلوق و دون كلام خالق است.نهج‌البلاغه اثری است به درخشندگی آفتاب، به لطافت گل، به قاطعیت صاعقه، به غرش طوفان و بر ق، به تحرك امواج،و به بلندی ستارگان دور دست بر اوج آسمان‌ها! نهج‌البلاغه درختی است بی‌خزان كه بر شاخسار آن هرگونه میوه‌ای در هر وقت و زمان وجود دارد.نهج‌البلاغه دارویی است موثر برای تلطیف روح انسان‌ها و مبارزه با خشونت‌هاومرهمی است بر دردهای جانكاه بشریت.. نهج‌البلاغه كتابیست كه برخلاف سایر كتب روایی وحدیثی،پای ازدایره معتقدان به تشیع و بلكه دین اسلام،فراتر نهاده و بسیاری ازدانشمندان سایر ادیان ومكاتب رابه خودجذب کرده است.(1)دكترطه حسین مصری فقط وحی وكلام خدارابالاترازسخن حضرت قرار می‎دهدو بقول ابن ابی الحدید معتزلی سزاوار است که تمام سخن شناسان عرب در برابر كلمات امام ـ علیه السلام ـ به سجده بیفتند.    به تعبير استاد فرزانه مرحوم شهيد مطهري:از امتيازات برجستة سخنان اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ كه به نام "نهج البلاغه" امروز در دست ماست ـ اين است كه محدود به زمينة وزمانه خاصي نيست.علي-عليه السّلام-به تعبير خودشان ـ تنها در يك ميدان نتاخته وبلکه در ميدان ‎هاي گوناگون تكاور بيان را به جولان در آورده است.نهج البلاغه شاهكار است امّا نه تنهادريك زمينه،مثلاً موعظه يا حماسه،يا فرضاًعشق و غزل، يا مدح و هجا و غيره،بلكه درزمينه‎هاي گوناگون علي(ع) سخن رابراي خود سخن و اظهار سخن‎وري ايراد نكرده است،سخن براي اووسيله بوده نه هدف؛او نمي‎خواسته است به اينوسيله يك اثرهنري و يك شاهكار ادبي ازخود باقي بگذارد.بالاتر اينكه سخنش كليّت داردومحدود بزمان ومكان وافرادمعيني نيست، مخاطب او انسان است و به همين جهت نه مرز مي‎شناسد و نه زمان

" (2)  پی نوشتها:1-[ر.ك:مهریزی،مهدی؛آشنایی بامتون حدیث ونهج البلاغه؛مركز جهانی علوم اسلامی،قم1377ص171 ] 2-(سيري در نهج البلاغه، ص 31 )

نهج البلاغه نازله روح امیر علم و بیان علی (ع)

نهج البلاغه كتاب دل وچراغ پرفروغي ازدانشهاومعجوني ازمفاهيم عاليه تربيتي وحكمت وانديشه وبالاخرهنسخه شفابخش جانهاونفوس ويادگاراميربيان وافصح وابلغ بلغای،عرب يعني مولا ي متقيان علي(ع( است كه بتناسب عظمت خالقش والاست.وروح كلامش چون نسيمی تاكرانه های دورصحاری عالم رافراگرفته و آميزه ای است از نثرساده وموزون ومسجع وسرشارازتعاليم آموزنده وحيات بخش باجامعيتی خاص كه جلوه های بديع حكمت و تنوع بافتهای علمی درآن بوضوح به چشم می آيد.چنانکه آن امیرعلم وبیان می فرماید:"ينحدر عني السيل ولا يرقي الي الطير"يعني سيل علوم ومعرفت،ازدامن كوهسارمن جاريست ومرغان دورپرواز انديشه هابه گردآن نتوانندپروازکرد.آریاين كتاب آنچنان بزرگ وباعظمت است كه دست عقول بشربه اين آساني به آن نميرسندچه آنکه این مجموعه تراوش روح باعظمت كسيست كه خودمظهر اسم اعظم خداوندوتربيت شده درمحضرومکتب آسمانی پيامبرعظيم الشأن اسلام است.آنسانکه این توشه راازشدت قرب به آن رسول الهی و امین وحی به میراث بردواز آبشارزلال علم وايمان آنحضرت سيراب گشت.چنانکه خودمی فرماید:"ارى نورالوحى والرساله واشم ريح النبوه"یعنی:من نوروحی رامینگرم ورائحه آسمانی نبوت رااستشمام می کنم. وپیغمبر(ص)نیزبرآن صحه می گذاردومی فرماید:"یاعلی انک تسمع مااسمع وتری مااری"ونهج‌البلاغه نازله روح همان مولاوجاری شده ازسر چشمه ناب و زلال آن مردآسمانیست که بخوبی میتواندبعنوان گرانبهاترين ره توشه ومحکمترين دستاويز وبرترین راهنماوراهگشاازبرای همگان باشد.پس چراازاين سرچشمه زلال آب حيات نگيريم؟ وخودرابه اين گلستان زيباو معطرنزديک نسازيم وازدل دریای مواجش گهرهای ناب نجوئیم؟ تابلکه بتوانیم بندای مشفقانه و مظلومانه حضرتش پاسخی دهیم؟چنانکه فرمود:"سلونی سلونی قبل ان تفقدونی فوالله انی لاعلم بطرق السماءمن الارض و.."یعنی:ازمن بپرسیدازمن که قسم بخداراههای آسمان رااز زمین بهترمیدانم وتردیدنکنیدکه هرچه ازمن بپرسیدازپاسخ آن بهره مند خواهیدشد.

دسته بندی های موضوعی نهج البلاغه

برپايه آنچه که تاکنون درمباحث پیشین بیان شدنهج البلاغه ازموضوعات مختلف وميدانهاي متفاوتي تشکیل یافته سخن به ميان آورده است،اين شيوه دسته بندی علمی‎براي پژوهش درنهج البلاغه ویاتدريس موضوعي بسيار راهگشاخواهدبود.ازآنجاکه سيدرضي درگردآوري نهج البلاغه-همانطور كه خودنيزدرمقدمة نهج البلاغه ياد آورمي شودتنهابه گردآوري سخنان آنحضرت درسه محور«خطبه‎ها»،«وصايا و نامه‎ها»و«كلمات قصار» پرداخته و ترتيب ديگري رارعايت نكرده‎-لذاكسانيكه براي تحقیق واردفضای نهج البلاغه میشوندازابتداباموضوعات بسيار پراكنده‎اي روبرو می‎شوندکه امیداست ازاین طریق درهرخطبه فراترازموضوع کلی خطبه به مسائل جديدي دست ‎يابند.      ومابراي آشنايي بیشتراین دسته ازعزیزان نمونه‎هايي ازآنراازمنظرودیدگاههای اساتیدفن ومحققین برجسته وبنام دراین رشته باهم مرورمی کنیم.:

ادامه نوشته

نهج البلاغه گزيده‎اي ازسخنان اميرمؤمنان علی-عليه‎السلام

نهج البلاغه گزيده‎اي ازسخنان اميرمؤمنان علی-عليه‎السلامـاست كه درموقعيتهاومناسبتهاي گوناگون بيان گرديده است.آنچه بعنوان سرفصلها و خطوط كليه موضوعات نهج البلاغه مي‎توان مطرح كردعبارتنداز:
-1توحيد و معرفت: شامل توحيد ذاتي، صفاتي، افعالي، عبادي و بيان علم، قدرت، عدالت و مانند آن‎
-2نبوّت وهدايت:هدف ازبعثت انبياء شيوة عمل وتبليغ پيامبران،امامت،ولايت،هدايت،اسلام،قرآن و... 
3- معادوقيامت:حشر،حساب،بهشت، دوزخ وزندگي آخرت                                                 

4-كائنات وخلقت:هدفداري درخلقت،حركت درمخلوقات،آفرينش جهان، وويژگيهاي آفرينشي انسان .

5- رهبري وسياست:شرايط ووظايف وحقوق وشايستگیها‎ي رهبري،حقوق مردم،روابط وعدالت
6- تاريخ وعبرت:آموزش ديدن ازحوادث تاريخي،درك قوانين حاكم برعالم و،بيان اوضاع ومجامع  انساني،

‌7-احكام وعبادات:ايمان وهجرت وجهاد،بیان فلسفه احكام واركان دين،آثار اعمال،نمازوزكات،امربمعروف

-8دعا و تضرع: استغفار، نمونه‎هاي از دعاها و استغفار و تعليم صلوة براي پيامبر (ص) و امثال آن.
9- موعظه وحكمت:شناسانيدن اين جهان،زهد،تقوي،آموزش‎اخلاق‎،ازجمله فضايل ورذايل اخلاقي.        اجمالابراي آشنائی بیشترباموضوعات ومحتویات گهربارنهج البلاغه این کتاب وثیق ودرربارمقدمه سیدرضی درابتدای نهج البلاغه ونیزمقدمه ابن ابی الحدیدبرشرح نهج البلاغه رامطالعه بفرمائیدودرادامه برای مطالعات تخصصی به کتب ومتون ذیل در ادامه مطلب مراجعه بفرمائید:

ادامه نوشته